Delft 10 juli 1584
Teeghens het eyndt der maaltydt, voeghd’ hy zich by de deur der eetzaale, met den mantel op de slinke schouder, de zinkroers aan den riem: en maakende, als de Prins uittrad, gelaat van den vryereyzbrief te eyfschen, greep het eene, en schoot af op hem.
Ofwel de moord op Willem van Oranje door Balthasar Gerards.
Een beroemd moment uit onze Nederlandse Geschiedenis.
Meerdere malen ben ik in de Prinsenhof geweest, heb met mijn vingers in de kogelgaten gepoerd en historie opgesnoven. In 2003 kocht ik het boekje Physiologie van Den Haag uit 1843. Een zeer interessant boekwerk waarvan vele strofen op mijn webstek te vinden zijn.
……Alle rariteiten in koninklijk bezit werden hier (Mauritshuis, koninklijk kabinet der zeldzaamheden) tentoongesteld. Het hemd van Willem III, speeltuig van tsaar Peter en de “pistoolen van Balthasar Gerards”. Hé denk ik dan. De pistolen van Balthasar Gerards?
Waar kan ik die bekijken? En zo volgde een jarenlange zoektocht naar aanknopingspunten.
Onlangs kocht ik het boek “een eeuw strijd voor Nederlands cultureel erfgoed” met daarin wellicht een nieuw aanknopingspunt. Een mailtje verzonden naar het Rijksuseum met dit heugelijke feit werd echter beantwoord met de teleurstellende mededeling dat de Pistolen van Balthasar Gerards In een artikel van de conservator geschiedenis al in 2006 is opgelost.
Ook zij waren wellicht door mijn activiteiten getriggerd geraakt en op zoek gegaan.
Uitkomst is nu dat de pistolen (twee zinkroeren) uit het Mauritshuis inderdaad naar het rijksmuseum zijn gebracht en daar nog steeds aanwezig zijn. Alleen zou het gaan om de pistolen van Willem Frederik die zichzelf had doodgeschoten bij het schoonmaken ervan.
De directeur van het Kabinet der zeldzaamheden zou om bezoekers te trekken vele artikelen toegeschreven hebben aan de hoogste personen die hij kon bedenken en zo werden de pistolen van Willem Frederik de pistolen waarmee Willem van Oranje om het leven is gebracht.
In Amsterdam is dit nu weer gecorrigeerd en liggen de pistolen in de Philipsvleugel in het Rijks als de pistolen van Willem Frederik ( inventaris NG-NM-1109).
De pistolen uit het Mauritshuis zijn dus terecht, maar hoe zit het nu met de (echte ) pistolen van Balthasar? Pieter Cornelis Hooft kreeg in 1618 het idee om een groot historisch werk te schrijven . Volgens Hoofts biograaf Brandt was hij al ver daarvoor bezig om de klassieke geschiedschrijvingen te bestuderen. In 1628 startte hij zijn werk en in 1642 werden een eerste deel van De Nederlandse Histooriën gepubliceerd.
Het is zeer wel mogelijk dat voor zijn geschiedschrijving Hooft gebruik heeft kunnen maken
Van oogetuigenverslagen, zeker als hij al voor 1618 begon met het onderzoek naar de geschiedenis. Uit het werk van Hooft blijkt dat de pistoolen niet verloren zijn gegaan.
Een is op de plaats van de misdaad achtergebleven en de ander heeft hij tijdens zijn vlucht door de stallen verloren, toen hij over het stro heen viel. Als je dat weet, heb je die dingen ook en naar alle waarschijnlijkheid dus ook in Oranje bezit gekomen. Andere bronnen spreken trouwens van een tentoonstelling van slechts een pistool van Balthasar Gerards dat tentoongesteld werd op het lange voorhout nadat de collectie uit het Mauritshuis is weggehaald. Dat kan wel kloppen want “de Zwijger”is per slot vermoord met de kogels uit slechts een wapen.
Een slotakkoord dus maar met een wel heel groot vraagteken
(Deze blog kwam tot stand met tekstbijdragen van PC Hooft , Evelyn Sint Nicolaas en “een Hagenaar 1843”). Het complete relaas (tot 2004) vind u op www.3xploeg.com.