Waarom,Wanneer,Wie,Waarvandaan en Wegens?

Soms zou je wel eens precies willen weten waarom

Waarom, Wanneer, Wie, Waarvandaan , Wegens?
Vragen met een w, de w ook van west. Een van onze vier windrichtingen.

Korte Vijverberg t.o. nummer 3

Dus gaan we westwaarts naar de stad van mijn jeugd Den Haag. Vroeger een historische plaats, nu een gemeente met historische plekjes. Het verschil is ontstaan in eeuwen van breken en nieuwbouw, de laatste decennia heviger dan vroeger, maar het proces is al eeuwen bezig. Het decor verdwijnt, maar plekjes blijven.

HaagsAllerlei

Zo las ik onlangs op de vriendelijke website Haags Allerlei van Gera Nieland dat voor de aanleg van nieuwe riolering  resten van de oude Doelenpoort naar boven zijn gekomen. De schrik sloeg mij een beetje om het hart.
Graven in en om de korte vijverberg zou ook kunnen betekenen dat de windroos gevaar loopt. Ik vroeg het, maar kreeg natuurlijk de wedervraag: “Windroos?”

Pim Hofdorp

Opmerkelijk is dat, want ik ken dat gevoel. Duizenden malen loop je over de Korte Vijverberg, kijk je naar het huis Pauw op nummer drie, kijk je even naar het torentje, ach je kijkt overal behalve onder je voeten. Dat de windroos? gevoel had ik al in de zeventiger jaren. Toen las ik graag de boeken van Pim Hofdorp. Die schreef topografische misdaadromans die zich voornamelijk in Den Haag afspeelden en per verhaal steeds binnen een wijkkader bleven. De haastige detectiveroman lezer(es) vindt de boeken vaak een beetje zeurderig omdat Pim Hofdorp zeer breed uitgemeten schrijft over de plekjes in de stad en in zijn verhaal. Het is, nee was, bijzonder aantrekkelijk om de verhalen na te lopen en fictie en werkelijkheid met elkaar te vergelijken.

Enkele van de boeken heb ik destijds daadwerkelijk nagelopen waaronder “Dodemansbroodjes” . Hoofdstuk 12 gaat (deels) over de windroos.
“Hier moet het gebeurd zijn, juist hier op die windroos waarvan het van oudsher in de volksmond heet: oost-west  zuid-noord, hier werd een kind vermoord. Inderdaad liggen hier, in de huidige bestrating vier ouderwetse uit blauwsteen gehakte tekens, die samen een windroos vormen, waarschijnlijk afkomstig uit een tuin, die vroeger tot aan de vijver heeft doorgelopen.”

En inderdaad concludeerde ik in de zeventiger jaren, ze liggen er.

Maar een tuin die doorliep tot aan de hofvijver, dat heeft mij sindsdien toch wel bezig gehouden. Wanneer was dat dan? De Korte Vijverberg is er al zo lang. Wat was dan de reden dat lang na die tuin de resten van een fontein of zonnewijzer eeuwen zijn blijven liggen? Iedere oude plaat van Den Haag die ik zag keek ik er op na, maar nimmer zag ik een tuin die doorliep. Ja op heel oude gravures en plattegronden waar nog sprake is van de knollentuin, liep die knollentuin (moestuin van de Graaf en nu bekend als het Plein) wel verder door. Maar zover? Ik wist het niet.

Wel maakte ik mij zorgen toen ik las van het opgraven van de middeleeuwse Doelenpoort. Ze zullen toch niet…
Neen, het graafwerk zit meer aan de andere kant van de straat, gelukkig maar. Toch startte ik sindsdien weer wat gezoek naar de oorsprong en kon helaas niets vinden. Hier en daar wordt hij wel vermeld, maar zeer summier en nimmer verklarend. Wat kan het toch zijn?

Rond de Hofvijver

Zomaar toevallig was ik in een kringloop tussen de boeken aan het neuzelen en vond daar; Rond de Hofvijver, de levendige historie van de hofstad door Jacques R.W. Sinninghe. Een man die zich jarenlang verdiept heeft in sagen, overleveringen en dies meer zei en daar tientallen boeken over schreef. Wie schetst mijn verbazing als ik op blz. 15 het volgende lees:

Aan de Korte Vijverberg verschenen nog een vijftal patriciërshuizen, waarvan vooral nummer drie, waarin sinds 1913 het kabinet van de Koningin is gevestigd, onze aandacht trekt. Bij de vijver, voor dit huis, liggen een viertal kompasstenen: S(uyt), W(est), O(ost) en een kompasnaald die naar het noorden wijst. De overlevering verhaalt, dat onder deze stenen een kind, dat aan de vijver werd gedood, met uitgestrekte armen begraven ligt. Oude Hagenaars (van toen en nu dus reeds lang niet meer onder ons) zullen zich misschien het rijm herinneren
dat hierop betrekking heeft.

Oost, West, Zuid, Noord
Hier ligt een kind vermoord

Deze stenen zijn waarschijnlijk afkomstig uit de tuin van dit huis, waar zij aan een fontein of zonnewijzer waren aangebracht. Het huis was natuurlijk weer gebouwd voor een rechtsgeleerde, Dr. Reynier Pauw, President van de Hoge raad en wordt daarom het huis Pauw genoemd.


Het verklaart m.i. beter de ligging van de windroos dan de stelling dat een tuin zou hebben doorgelopen, maar waarom die moeite om deze blauwstenen (het zijn er met de middensteen 5) uit de tuin te halen en daar te plaatsen voor zomaar een kind dat daar werd vermoord? Is er wellicht een verband met de vermoorde en het huis Pauw? Dat lijkt dan voor de hand te liggen maar de genealogie van Pauw verklaart dat niet direct. Dat het kind er begraven ligt klinkt mij ook niet waarschijnlijk in de oren, wel heeft zij wellicht na de moord er zo bijgelegen. Onwaarschijnlijk dat het een herinnering is aan een vervlogen moord is het niet, dat werd en wordt wel vaker gedaan. Aan de overzijde van de Vijver ligt immers een ovale gele steen, die zou herinneren aan de moord op Aleid van Poelgeest op 22 september 1392. Ook heden ten dage zie je her en der bloemen en foto’s bij bomen ter herinnering aan een ongeluk dat iemand het leven heeft gekost. Ik ga er van uit dat het ons herinnert aan iets dat we moeten herinneren, maar we zijn helaas vergeten wat. Een vermoord kind, het zou prima kunnen, maar gissen hebben we niet veel aan, dus zoeken we nog door. In de tussentijd hopend dat de stenen er nog lang zullen liggen.

Geraadpleegde boeken Dodemans Broodjes – Pim Hofdorp (Haagse mysteriereeks 2e druk 1962
Rond de hofvijver (de levendige historie van de Hofstad – Jacques R.W. Sinninghe  1970

Foto: Google Maps

Comments are closed.